Ludzie przestają myśleć, gdy przestają czytać.
Zaprzestanie czytania osłabia zdolności poznawcze, empatię i krytyczne myślenie, prowadząc do intelektualnej stagnacji i zubożenia umysłu.
Myśl Diderota, że „Ludzie przestają myśleć, gdy przestają czytać”, to głębokie spostrzeżenie dotyczące istoty ludzkiego poznania i rozwoju. Z perspektywy psychologii, a zwłaszcza psychologii poznawczej i społecznej, cytat ten dotyka fundamentalnych mechanizmów, które leżą u podstaw naszego rozumowania, empatii i zdolności adaptacyjnych.
Przede wszystkim, czytanie nie jest jedynie pasywnym odbiorem informacji. To aktywny proces poznawczy, który angażuje liczne funkcje mózgu. Kiedy czytamy, musimy dekodować symbole, rozumieć znaczenie słów w kontekście, budować obrazy mentalne, śledzić narrację, analizować argumenty i syntetyzować nowe informacje z już posiadanymi. Ten ciągły trening umysłu wzmacnia połączenia neuronalne, rozwija zdolność koncentracji, pamięć roboczą oraz myślenie analityczne i krytyczne. Dziecko uczące się czytać rozwija swoją sieć neuronową w zupełnie inny sposób niż dziecko wolnej od lektury pisanej. Brak czytania prowadzi do zastoju w rozwoju tych kluczowych funkcji poznawczych, a w dłuższej perspektywie – wręcz do ich osłabienia. Można to porównać do mięśnia, który nieużywany zanika – podobnie dzieje się z obszarami mózgu odpowiedzialnymi za te skomplikowane procesy.
Po drugie, czytanie jest głównym wehikułem dla rozwoju empatii i teorii umysłu. Poprzez lekturę beletrystyki, literatury faktu czy nawet artykułów prasowych, stykamy się z perspektywami, doświadczeniami i emocjami innych ludzi – zarówno rzeczywistych, jak i fikcyjnych. Zdolność do wczuwania się w położenie bohaterów, rozumienia ich motywacji i konsekwencji ich działań, to nic innego jak trening empatii. Kiedy przestajemy czytać, zubożamy nasze źródło zrozumienia innych, co może prowadzić do ograniczenia naszej zdolności do empatii, a w konsekwencji do pogorszenia relacji społecznych i widzenia świata wyłącznie z własnej, egocentrycznej perspektywy.
Odzyskaj wewnętrzny spokój i pewność siebie.
Zbuduj trwałe poczucie własnej wartości.
Czy wiesz, że relacje z matką są kanwą
dla wszystkich innych relacji, jakie nawiązujesz w życiu?
Poznaj mechanizmy, które kształtują Cię od dzieciństwa.
Odzyskaj władzę nad sobą i stwórz przestrzeń dla nowych relacji – z matką, córką, światem i samą sobą 🤍
Przeszłość kształtuje Twoje relacje, dorosłe wybory i poczucie własnej wartości. Czas je uzdrowić 🤍
Diderot – prekursor psychologii poznawczej
Diderot, jako myśliciel Oświecenia, antycypował znaczenie ciągłego „odżywiania” umysłu wiedzą. Myślenie jest dla niego procesem dynamicznym, wymagającym ciągłego dopływu nowych bodźców i danych, które można przetwarzać, kwestionować i łączyć w nowe idee. W tym kontekście, zaprzestanie czytania jest równoznaczne z odcięciem dopływu paliwa dla naszych procesów myślowych. Umysł pozbawiony nowych informacji i perspektyw zaczyna operować na już istniejących schematach, powtarzając utarte ścieżki myślowe, co prowadzi do stagnacji i ograniczenia kreatywności. Zamiast aktywnego tworzenia nowych połączeń i idei, dochodzi do reprodukcji istniejących, a często przestarzałych, wzorców.
Psychologiczny wpływ zastoju
Współczesny świat oferuje wiele alternatyw dla czytania, takich jak media społecznościowe czy treści wideo. Jednakże te formy konsumpcji informacji rzadko angażują mózg w tak złożony sposób jak czytanie. Często są to treści przetworzone, skondensowane i niewymagające głębszej refleksji. Gdy wybieramy te łatwiejsze ścieżki, rezygnujemy z wysiłku umysłowego, który jest niezbędny do utrzymania i rozwoju naszych zdolności poznawczych. W konsekwencji – jak trafnie zauważył Diderot – faktycznie przestajemy myśleć, nie w sensie fizycznego zaprzestania aktywności mózgu, ale w sensie angażowania się w głębokie, krytyczne, refleksyjne i empatyczne myślenie, które umożliwia rozwój i adaptację w złożonym świecie.