Narcyz w nas – o drodze od iluzji do prawdy. Wojciech Eichelberger o narcyzmie i autentyczności

Autor: Wojciech Eichelberger

26 października 2025

Żyjemy w epoce, w której lśniący wizerunek często zastępuje prawdziwe „ja”. Uczymy się pozować, zamiast być. Chcemy błyszczeć, niekoniecznie rozumiejąc, co naprawdę świeci w nas – i co jest tylko odbiciem światła. Mówimy, że świat stał się narcystyczny, jakby narcyzm był tylko modą lub chorobą czasu. A przecież narcyzm jest czymś głębszym: jest ludzką raną, która nauczyła się błyszczeć, żeby nie bolało.

Narcyzm – maska, która miała chronić

Narcyz nie rodzi się z pychy. Rodzi się z bólu. W dzieciństwie, które nie poznał ciepła bezwarunkowej akceptacji, pojawia się potrzeba stworzenia maski – fasady doskonałości, dzięki której można choć na chwilę poczuć się wartym miłości. Dziecko uczy się, że jeśli będzie grzeczne, piękne, zdolne albo wyjątkowe – może zostanie zauważone. Że jeśli zasłuży – ktoś je przytuli. Tak zaczyna się jego życiowe przedstawienie. Kiedyś było gestem ratunku, potem staje się sposobem na istnienie.

Dorosły człowiek o narcystycznych rysach nie wie, kim jest bez swojej maski. Czuje się obserwowany, kontrolowany, oceniany – jak aktor, który nigdy nie schodzi ze sceny. Jego życie to nieustanny występ, a każde potknięcie grozi katastrofą: demaskacją. Bo pod spodem czai się przekonanie, że „nie jestem wart miłości”. Wtedy fasada pewności siebie, sukcesu i wyjątkowości staje się jedynym ratunkiem przed starym, zapomnianym lękiem.

Warto jednak pamiętać, że ta fasada nie jest wyborem – to dziecięca strategia przetrwania. Narcyzm nie jest zatem winą, lecz skutkiem. Jest pomysłowym, choć kosztownym sposobem na przeżycie w świecie, w którym zabrakło miejsca na autentyczność. Dopiero w dorosłości możemy zrozumieć, że to, co nas kiedyś chroniło, dziś nas więzi. I że pod tą starannie wypolerowaną maską wciąż jest dziecko, które chciało tylko jednego – być kochane takie, jakie jest.

Narcyzm nie dotyczy wyłącznie „innych”. W mniejszym lub większym stopniu nosimy go wszyscy. Za każdym razem, gdy próbujemy coś udowodnić światu – że jesteśmy mądrzejsi, piękniejsi, bardziej wyjątkowi – karmimy w sobie narcystyczny cień. I nie ma w tym nic wstydliwego. To część naszej ludzkiej kondycji: potrzeba znaczenia, uznania, widzialności. Problem zaczyna się wtedy, gdy staje się to jedyną formą miłości, jaką znamy.

Taniec pozorów i głód miłości

W relacjach narcyzm przejawia się subtelnie, lecz boleśnie. Często myślimy, że kogoś kochamy, a tak naprawdę zakochujemy się w tym, jak on nas odbija. Potrzebujemy, by nas podziwiano, potwierdzano naszą wartość. Ale pod tą potrzebą tkwi głęboki lęk – że jeśli ktoś nas pozna naprawdę, zobaczy pustkę. Dlatego narcyz w związku jednocześnie pragnie bliskości i ucieka przed nią. Zatrzymuje partnera nie miłością, lecz kontrolą. Zamiast wspólnoty – buduje zależność. Zamiast prawdy – spektakl.

Taki związek można porównać do tańca, do „narcystycznego tanga”: jeden partner ucieka, drugi goni; jeden zdradza, by poczuć się pożądany, drugi walczy, by nie zostać porzucony. Oboje przeżywają dramaty, które w istocie są echem ich dzieciństwa – nieustannym lękiem przed odrzuceniem. A przecież to właśnie ten lęk, jeśli zostanie zauważony, może stać się początkiem uzdrowienia.

Kurs online
Wojciecha Eichelbergera

Poczucie własnej wartości

zobacz kurs

Gdy maska pęka – droga ku autentyczności

Bo narcyzm można uleczyć – nie przez potępienie, lecz przez współczucie. Terapia, kryzys, depresja – wszystko to może być momentem, w którym maska zaczyna pękać. Depresja narcystyczna, nie jest końcem, lecz początkiem prawdy. To chwila, gdy z fasady opada pozłota i wreszcie możemy zobaczyć to, co od dawna było w ukryciu – nasze zranione „ja”. Wtedy zaczyna się prawdziwe życie. To niełatwy proces, bo wymaga zejścia ze sceny i spotkania z sobą bez świateł reflektorów. Ale tylko tam, w ciszy, może się pojawić coś, czego narcyz szukał przez całe życie – autentyczność.

Narcyz w nas potrzebuje nie krytyki, lecz współczucia. Potrzebuje, byśmy wreszcie spojrzeli w lustro nie po to, by się podziwiać, ale by rozpoznać w swoim odbiciu człowieka – kruchego, przestraszonego, ale prawdziwego. Kiedy potrafimy zobaczyć w sobie tę zranioną część i otoczyć ją akceptacją, zaczynamy leczyć nie tylko siebie, ale i nasze relacje. Przestajemy udowadniać, zaczynamy być. Zamiast pytać, kto nas kocha, pytamy: czy ja potrafię kochać?

W baśni o Kopciuszku moment przemiany przychodzi wtedy, gdy dziewczyna zdejmuje zaczarowaną suknię i pokazuje swoją prawdziwą twarz. Nie dlatego, że książę ją ratuje, lecz dlatego, że ona sama przestaje się bać. Podobnie jest z nami: dopóki próbujemy być „lepsi”, nie możemy być sobą. A tylko będąc sobą, możemy być kochani naprawdę.

Narcyzm – ten indywidualny i ten społeczny – jest więc wezwaniem do odwagi. Do zejścia z piedestału i spotkania z własnym cieniem. Do tego, by wreszcie przestać grać i zacząć żyć. Bo dopiero wtedy, gdy przestajemy udawać, że jesteśmy wyjątkowi, stajemy się prawdziwi. A prawda, choć nie jest tak efektowna jak blask, ma jedną przewagę – nie gaśnie.

Wojciech Eichelberger

Wybitny psychoterapeuta, coach, trener z wieloletnim doświadczeniem. Jest założycielem Instytutu Psychoimmunologii IPSI zajmującego się stresem i wypaleniem zawodowym oraz autorem wielu bestsellerów – m. in. „Kobieta bez winy i wstydu”, „Zdradzony przez ojca”, „Patchworkowe rodziny – jak w nich żyć”. W swoich projektach szkoleniowych i terapeutycznych odwołuje się do koncepcji terapii integralnej, która oprócz psychiki bierze pod uwagę ciało, energię i duchowość człowieka.

zobacz więcej