Żyjemy w epoce diagnoz i psychoterapii. Na co dzień spotykamy się z nazwami zaburzeń lub cech osobowości, o których nie słyszeli nasi dziadkowie. Może to rodzić wrażenie wyjątkowego urodzaju rozmaitych patologii, wśród których łatwo się pogubić. Ich określenia weszły do języka potocznego, ale nie zawsze wiemy, co dokładnie oznaczają.
Wśród często spotykanych zaburzeń możemy wyróżnić między innymi osobowość borderline, narcystyczną, neurotyczną oraz psychopatię. Każdy z tych typów charakteryzuje się specyficznymi wzorcami myślenia, odczuwania i zachowania, które mają swoje korzenie w różnorodnych doświadczeniach i predyspozycjach.
Źródło problemów
W zasadzie wszystkie nasze problemy osobowościowe powstają bardzo wcześnie. Najczęściej stanowią formę obrony lub dostosowania wobec niekorzystnych okoliczności, których doświadczyliśmy jako dzieci.
Nie mogąc poradzić sobie z sytuacją, w jakiej się znaleźliśmy, podświadomie stworzyliśmy schemat myślenia i postępowania, który pozwolił nam przetrwać w tym newralgicznym okresie naszego życia. Wszystkie zakodowały się w nas w fazie budowania relacji z ważnymi dla nas ludźmi i towarzyszą nam w dorosłości generując ciągłe problemy.
Skoro znamy już ich wspólne źródło, spróbujmy przyjrzeć się wymienionym wcześniej zaburzeniom i nakreślić różnice między nimi. Będzie to zaledwie uproszczony zarys, jednak wierzę, że może okazać się pomocny dla wielu osób zagubionych wśród psychologicznej nomenklatury, którą nierzadko i niekoniecznie poprawnie szafują media.
Osobowość borderline
Borderline cechuje się intensywnymi i niestabilnymi relacjami, wahaniami nastroju oraz impulsywnością. Osoby o tych cechach mogły doświadczyć w dzieciństwie porzucenia przez rodziców lub nagłych zmian miejsca zamieszkania, co prowadziło do zrywania wykształconych więzi. Skutkiem jest utrata wiary w trwałość relacji międzyludzkich i permanentne oczekiwanie rozstania. Borderline’owi dorośli mogą manifestować wobec bliskich zaskakujące spektrum uczuć: od ekstremalnej miłości do głębokiej wrogości. Strach przed zaangażowaniem i oczekiwanie nieuchronnej katastrofy często prowokują te osoby do sabotażu własnych związków. Jeśli oczekiwana katastrofa nie nadchodzi, sami ją prowokują lub wyprzedzają, wycofując się jednostronnie ze związku. Stoją na rozdrożu między ogromnym pragnieniem miłości w stabilnym związku a paraliżującą obawą przed zaangażowaniem. To wywołuje skrajne i przeciwstawne, niekiedy bardzo destrukcyjne emocje.
Neurotyk
Neurotyk także silnie odczuwa problemy związane z relacjami. Wrażliwy i nieodporny na stres, jest czuły na zranienia i w swoim mniemaniu wiecznie nie dość dobry. Jego autokrytycyzm może być wynikiem krytykanctwa autorytarnych, chłodnych dorosłych, którzy bali się, że jeśli pochwalą za coś dziecko, to z pewnością je rozpieszczą. W efekcie jego osobowość rozwija agresywne, krytyczne superego, tak zwanego wewnętrznego krytyka, który go nieustannie gani, obraża i poniża. Głębokie rany emocjonalne, które pozostawiają blizny w ich psychice, powodują, że neurotycy nadmiernie reagują na bodźce kojarzące się z pierwotnym zranieniem. Dlatego ich reakcje są często nieadekwatne, wyolbrzymione, i niezwykle łatwo ich urazić.
Narcyz
W środowisku nieprzychylnych, wiecznie niezadowolonych rodziców, może rozwinąć się także osobowość narcystyczna. Narcyz ma bardzo niskie poczucie własnej wartości, więc próbuje udawać kogoś, kto w jego wyobrażeniu byłby godny uznania. To powoduje ogromną frustrację i lęk przed zdemaskowaniem. Aby wydać się lepszym, osoba narcystyczna poniża innych.
Niskie poczucie wartości może wynikać także z odwrotnej sytuacji – gdy rodzice ciągle wychwalają dziecko i zachwycają się nim bezpodstawnie. Może być też tak, że np. ojciec krytykuje, a matka przechwala. We wszystkich przypadkach rozwijający się człowiek dostaje nieadekwatną, fałszywą informację o sobie i czuje, że coś jest z nim nie w porządku. Także inne działania ważnych dla dziecka dorosłych, takich jak nadmierne dbanie o ocenę otoczenia i zachowanie zewnętrznych pozorów, wspierają narcystyczne tendencje.
Osobowość psychopatyczna
Najmocniej obciążone w dzieciństwie wydają się osoby psychopatyczne. Niosą brzemię traumy całkowitego odrzucenia, zwykle przemocy, czasem nawet zamachu na swoje życie. Ich godność została podeptana, a one same – upodlone. Psychopata nie wierzy w miłość i nie jest w stanie jej odczuwać, podobnie, jak nie odczuwa wyrzutów sumienia. Nauczył się, że przetrwają tylko silni, więc gardzi słabymi. Żyje pragnieniem zemsty i pogardą – to pancerz, który wytworzył przeciw złu świata, które napotkał.
Niegodni miłości?
Wszystkie wymienione zaburzenia mają wspólny fundament. Jeśli jako dzieci czuliśmy się niegodni miłości, jako dorośli prawdopodobnie nadal będziemy się tak czuć. A to będzie wpływać na wszystkie nasze relacje z ludźmi, szczególnie te najważniejsze. Aby pozbyć się tego trudnego bagażu wyniesionego z rodzinnego domu, powinniśmy podjąć pracę z naszym wewnętrznym dzieckiem. Wewnętrzne dziecko to nasze niepokochane, odrzucone ja z dzieciństwa, które wciąż uporczywie domaga się zaspokojenia swoich podstawowych potrzeb. Może być wiecznie głodne akceptacji, uznania lub przyjemności, “niedokochane”, nieutulone i niedowartościowane.
Dostrzeżenie i zrozumienie naszego wewnętrznego dziecka wymaga samoświadomości i odwagi. To pierwszy, niezwykle ważny i uwalniający krok w autoterapii, której człowiek potrzebuje w związkach z ludźmi, a przede wszystkim – w relacji z samym sobą.
Przyglądając się uważnie swoim niezaspokojonym potrzebom, jesteśmy w stanie zauważyć w sobie cechy narcystyczne, neurotyczne, borderline lub ich kombinacje, nie stygmatyzując się z tego powodu.
Wszak niewielu z nas pochodzi z idealnych domów, nawet jeśli większość stwarza takie pozory.
Jeżeli miałabyś/ miałbyś ochotę zagłębić się w ten temat, zapraszam Cię na kurs online “Wewnętrzne dziecko – Bohater”. Dobrym pomysłem może okazać się również podjęcie psychoterapii, szczególnie jeśli czujesz, że Twoje zranienia są głębokie i trudno Ci się z nimi uporać.
Wojciech Eichelberger
Wybitny psychoterapeuta, coach, trener z wieloletnim doświadczeniem. Jest założycielem Instytutu Psychoimmunologii IPSI zajmującego się stresem i wypaleniem zawodowym oraz autorem wielu bestsellerów – m. in. „Kobieta bez winy i wstydu”, „Zdradzony przez ojca”, „Patchworkowe rodziny – jak w nich żyć”. W swoich projektach szkoleniowych i terapeutycznych odwołuje się do koncepcji terapii integralnej, która oprócz psychiki bierze pod uwagę ciało, energię i duchowość człowieka.
Autor kursów: Strefa Mindfulness | 8 x Odporność na Stres | Dobry związek. Zrozumieć siebie i swoje relacje | Jak medytować
Kursy rozwoju osobistego
- podaruj dziecku supermoc uważności
- naucz go panowania nad myślami i emocjami
- przyjrzyj się relacjom swoich rodziców
- zrozum strategie zależności międzyludzkich
- zbuduj szczęśliwy związek
- rozpoznaj bolesne schematy z dzieciństwa
- zrozum i uwolnij tłumione od lat uczucia
- zrozum nieadekwatne reakcje w związkach
- zrozum i popraw relacje z matką/córką
- uwolnij się od przekonań na swój temat
- nie powielaj szkodliwych schematów
- naucz się medytować
- praktykuj według sprawdzonych wskazówek
- popraw uważność w życiu codziennym
- komunikacja z depresyjnym dzieckiem
- współczesne problemy młodzieży
- przywracanie poczucie bezpieczeństwa
- oddychanie w sytuacjach stresowych
- kontrola emocji
- kieruj oddechem z uważnością
- naucz się mitygować autostres
- dowiedz się, jak odreagowywać stres
- uwolnij się od napięcia, odzyskaj spokój
- głębokie samopoznanie
- rozwijanie i realizacja wizji własnego życia
- droga do wewnętrznej wolności
- przebudzenie miłości do siebie i innych
- odkrywanie swojej kobiecej siły
- prawdziwa mistyczna przemiana
- dowiedz się, jak znaleźć idealnego partnera
- otwórz sobie drogę do miłości
- przyjrzyj się sobie z nowej perspektywy
- zadbaj o swoje ciało
- odzyskaj energię
- dostrzeż swoje piękno
- spójrz w głąb siebie
- naucz się reagować na ataki paniki
- wycisz swój lęk
- budowanie relacji z dzieckiem
- trudne tematy
- wychowanie w pojedynkę
- komunikacja bez przemocy
- świadome macierzyństwo
- uważność i bliskość
- ukryty potencjał
- rozbudzenie zmysłów i intelektu
- świeże i twórcze spojrzenie
- działaj lepiej w stresujących sytuacjach
- zarządzaj energią życiową w stresie
- podnieś odporność ciała i umysłu na stres
- zacznij być obecny/a tu i teraz
- otwórz się na nowe doznania
- przejdź kompleksowy trening uważności
Interesujesz się psychologią
i rozwojem?
Wpisz tu swój email, by dostawać informacje o nowych ciekawych artykułach, nagraniach i kursach:
Przeczytaj także
Ten krótki tekst jest adresowany do kobiet jako przewodnik i ostrzeżenie. Szkicując najbardziej powszechne typy toksycznych, uwikłanych związków, wyjaśnia zasadę wzajemnej atrakcyjności i kompatybilności kompensacyjnych strategii mężczyzn z niedoborami emocjonalnymi i resentymentami kobiet.
Prawie każdy pragnie miłości w swoim życiu, a kiedy ona przychodzi… bywa różnie. Dlaczego tak wiele związków się rozpada?
Ma Pan do czynienia z ludźmi z różnych pokoleń, nie tylko w pracy terapeutycznej. Jak to wygląda w Pana obserwacji: czy młodzi ludzie są naprawdę nastawieni tylko na przyjemność, czy też są jednak bardziej dojrzali?
